لغت داوری از ریشه داد می باشد، داد به معنی قانون بوده و نیز داور همان دادور بوده است یعنی کسی که اهل داد است به داوری دادیه نیز میگویند، در شاهنامه آمده است که (تو شاهی و گر اژدها پیکری / بیاید بر این داستان داوری)، هم چنین به شکایت پیش قاضی بردن، قضاوت و حکومت میان مردم داوری میگویند.ادامه این مطالب از هدی موضوع داوری به طور کامل مورد بررسی قرار می دهیم و شمارا نیز باقوانین آن اشنا خواهیم کرد.
داوری به عنوان یک روش برای حل و فصل اختلافات خارج از دادگاه، توسط یک یا چند شخص حقیقی یا حقوقی مرضی الطرفین انجام می‌شود. در اصطلاح حقوقی، داوری یک روش فنی است که هدف آن حل و فصل اختلافات مربوط به روابط میان دو یا چند شخص است. داور یا داوران، که اختیارات خود را از یک قرارداد خصوصی می‌گیرند، بر اساس آن قرارداد رأی می‌دهند بدون اینکه دولت وظیفه اختصاص دادن این کار را به آنها داشته باشد.
داوری به معنای رفع اختلاف بین طرفین خارج از دادگاه توسط شخص یا اشخاص مرضی الطرفین است. این فرایند با صدور رأی داور قاطع، منجر به فصل منازعه می‌شود. اما توافق بین طرفین که مبنای داوری است و تکلیف آنها در اجرای رأی داوری، در تعریف داوری مطرح نشده است.
دیدگاه رویه قضایی در خصوص مفهوم داوری
رویه قضایی ماده ۱۰ قانون مدنی که بر اراده آزاد افراد مبتنی است، به عنوان مبنای داوری تلقی می‌شود. این ماده بیان می‌کند که قراردادهای خصوصی نافذ هستند، مگر اینکه مخالف صریح قانون باشند. این برداشت از ماده ۱۰ قانون مدنی به این معناست که طرفین با امضای یک قرارداد داوری، اعلام می‌کنند که در صورت وقوع اختلاف، به رأی داور تسلیم خواهند شد. این توافق بین طرفین تأثیر مستقیمی بر سیاست قضایی دولت دارد و به آنها اجازه می‌دهد که خارج از دادگاه‌های عمومی، اختلافات خود را حل کنند.
داوری در دادگاهها
با توجه به قرارداد داوری معتبر بین اشخاص، دادگاهها صلاحیت رسیدگی به اختلافات متداعیان را ندارند. اما باید توجه داشت که داوری به تنهایی و بدون دخالت دادگاهها نمی‌تواند به طور کامل ادامه یابد. دادگاهها ممکن است در مراحل مختلف داوری، از جمله قبل از شروع داوری، در حین داوری و حتی پس از صدور رأی داور، دخالت کنند. این دخالت‌ها بیشتر به عنوان مساعدت، نظارت و کنترل تلقی می‌شوند و صلاحیت دادگاهها در این زمینه مستثنی شده است. دخالت دادگاهها باید محدود و مطابق با هدف طرفین از انجام داوری باشد که اصلی‌ترین آن ایجاد یک مرجع قضایی خصوصی و عدم دخالت مراجع قضایی در اختلافات است.
ابطال رای داوری
به طور کلی درباره اختیارات دادگاهها پس از ابطال رأی داوری، ارزیابی و کنترل رأی داوری، صدور قرار تأمین، نصب داور ممتنع، رسیدگی به جرح داور و اجرای رأی داوری صحبت می‌کند. همچنین اشاره شده است که در برخی دعاوی مانند دعاوی ورشکستگی، اصل نکاح و نسب، اصل طلاق و یا اموال دولتی، دادگاهها مختصراً رأی مقتضی صادر نمی‌کنند و باید موضوع به تصویب هیئت وزیران برسد. این موارد نشان می‌دهد که دادگاهها در برخی موارد ممکن است نقش مساعدتی و نظارتی در رابطه با رأی‌های داوری داشته باشند.
تئوریهای مطرح در خصوص داوری
- نظریه ماهیت قراردادی نهاد داوری: طبق این نظریه، داوری به طور اساسی بر قرارداد تکیه دارد و وجود و صحت خود را از اراده طرفین می‌گیرد. موافقت‌نامه داوری در این نظریه به عنوان اصلی‌ترین عنصر فرایند داوری تلقی می‌شود و بدون آن، داوری امکان پذیر نیست.
- نظریه ماهیت صلاحیتی نهاد داوری: این نظریه معتقد است که داوری یک واحد قضایی است و وظایف داور از قانون منشأ می‌گیرد. اعتبار موافقت‌نامه داوری، اختیارات و رسیدگی داوران به قوانین محل تشکیل دیوان داوری وابسته است.
- نظریه مختلط ماهیت نهاد داوری: این نظریه وجود و تأثیرات قضایی و قراردادی در داوری را به شکل مختلط تأکید می‌کند و بر این باور است که داوری به عنوان یک سامانه، از هر دو عنصر تأثیر می‌پذیرد.
- نظریه ماهیت مستقل نهاد داوری: این نظریه داوری را به عنوان یک شیوه مستقل و خودمختار تشخیص می‌دهد که از قرارداد و نظام قضایی مستقل است.
سوالات متداول
داوری به معنای رفع اختلاف بین طرفین خارج از دادگاه توسط شخص یا اشخاص مرضی الطرفین است.
لغت داوری از ریشه داد می باشد، داد به معنی قانون بوده و نیز داور همان دادور بوده است یعنی کسی که اهل داد است. به داوری دادیه نیز می گویند.
طبق این نظریه، داوری به طور اساسی بر قرارداد تکیه دارد و وجود و صحت خود را از اراده طرفین می‌گیرد. موافقت‌نامه داوری در این نظریه به عنوان اصلی‌ترین عنصر فرایند داوری تلقی می‌شود و بدون آن، داوری امکان پذیر نیست.
این نظریه داوری را به عنوان یک شیوه مستقل و خودمختار تشخیص می‌دهد که از قرارداد و نظام قضایی مستقل است.
مشاوره و تماس
گروه حقوقی و داوری هدی تیمی متشکل از وکلا و حقوقدانان صاحب صلاحیت و مجرب می باشد که جهت ارائه خدمات حقوقی در زمینه های متعدد تاسیس شده است. مدیریت سازمان یافته خدمات حقوقی هدی ، از تجارب موفق موسسات حقوقی کشورهای پیشرفته الگو برداری.
