در ادبیات عمومی، بسیاری از افراد اصطلاحات «سرقت» و «دزدی» را به‌جای یکدیگر استفاده می‌کنند؛ گویی تفاوتی میان آن‌ها وجود ندارد. اما در متون حقوقی، به‌ویژه در قانون مجازات اسلامی، هر واژه بار معنایی و قانونی خاصی دارد. دانستن فرق سرقت با دزدی فقط برای دانشجویان یا وکلای حقوقی مهم نیست؛ بلکه برای همه‌ی شهروندان لازم است، زیرا درک درست از مفاهیم حقوقی، نخستین قدم برای پیگیری قانونی و احقاق حق است.
در این مقاله قصد داریم با استناد به قوانین موجود، رویه‌ی قضایی و منابع معتبر حقوقی ایران، به‌صورت دقیق بررسی کنیم که فرق سرقت با دزدی در چیست؟ کدام اصطلاح کاربرد رسمی دارد، مصادیق هر یک چیست و در چه شرایطی ممکن است استفاده از یکی نادرست تلقی شود.
بررسی واژه شناسی فرق سرقت با دزدی
برای آغاز درک تفاوت بین سرقت و دزدی، بهتر است ابتدا نگاهی به ریشه لغوی این واژه‌ها بیندازیم. دزدی واژه‌ای فارسی و محاوره‌ای است که در زبان عامه به معنای گرفتن مال غیر بدون رضایت و به‌صورت پنهانی به‌کار می‌رود. در مقابل، سرقت واژه‌ای عربی است که در متون رسمی، فقهی و قوانین کیفری جایگاه دارد.
در ادبیات حقوقی ایران، واژه سرقت به‌عنوان اصطلاح تخصصی پذیرفته شده و به‌همین علت در قانون مجازات اسلامی و سایر اسناد قانونی تنها از واژه سرقت استفاده می‌شود. بنابراین، فرق سرقت با دزدی در نگاه نخست این است که اولی بار حقوقی و رسمی دارد و دومی بیشتر بار عامیانه و غیررسمی دارد.
تعریف قانونی سرقت در قانون مجازات اسلامی
برای بررسی فرق سرقت با دزدی باید گفت طبق ماده ۲۶۷ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۲)، سرقت به معنی ربودن مال متعلق به غیر به‌طور پنهانی است. در این تعریف چند نکته کلیدی وجود دارد:
- ربودن: یعنی خارج کردن فیزیکی مال از اختیار مالک
- مال متعلق به غیر: باید اثبات شود که مال متعلق به دیگری بوده است.
- به‌طور پنهانی: عنصر مخفیانه بودن عمل اهمیت دارد.
بنابراین وقتی صحبت از سرقت در چارچوب قانونی می‌شود، به عملی مشخص با اجزای قانونی معین اشاره داریم. درحالی‌که واژه دزدی چنین ساختار قانونی مشخصی ندارد و تعریف رسمی برای آن در قانون نیامده است. در این زمینه وکیل کیفری در کرج می تواند به شما کمک کند.
فرق سرقت با دزدی در رویه قضایی و کاربرد در دادگاه‌ها
در دادگاه‌ها و نهادهای رسمی قضایی کشور، هیچ‌گاه از واژه «دزدی» استفاده نمی‌شود. حتی اگر در گزارش اولیه پلیس یا اظهارات شاکی این واژه ذکر شود، در مرحله رسیدگی، دادگاه تنها اصطلاح سرقت را به رسمیت می‌شناسد. در پرونده‌های کیفری، استفاده از اصطلاح دقیق موجب سهولت در استناد به مواد قانونی می‌شود. ازاین‌رو، وکلا، قضات و کارشناسان حقوقی در مکاتبات و تنظیم دادخواست، همواره از واژه سرقت بهره می‌برند. بنابراین فرق سرقت با دزدی در بُعد رویه‌ای این است که سرقت بار حقوقی دارد، ولی دزدی تنها یک اصطلاح عامیانه است.
سایر خدمات: وکیل ملکی در کرج
طبقه‌بندی انواع سرقت در حقوق کیفری ایران
در خصوص فرق سرقت با دزدی باید گفت یکی دیگر از زمینه‌های بررسی فرق سرقت با دزدی، در انواع و طبقه بندی‌های آن است که تنها در مورد سرقت کاربرد دارد. طبق قانون مجازات اسلامی، انواع سرقت به‌صورت زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
سرقت حدی
در صورتی‌که سرقت واجد شرایط خاصی مانند پنهانی بودن، خروج از حرز، عدم وجود شبهه و غیره باشد، حکم آن اجرای حد قطع ید است.
سرقت تعزیری
اگر سرقت شرایط اجرای حد را نداشته باشد، مشمول تعزیر می‌شود و مجازات آن زندان، شلاق یا جریمه نقدی است.
سرقت مسلحانه، مقرون به آزار یا در شب
در ماده ۶۵۲ قانون مجازات اسلامی، اگر سرقت با سلاح یا آزار همراه باشد، مجازات سنگین‌تری برای سارق در نظر گرفته می‌شود.
در تمام این موارد، اصطلاح حقوقی «سرقت» استفاده شده و هیچ‌کجا از واژه «دزدی» استفاده نمی‌شود.
چرا استفاده از واژه دزدی در متون حقوقی نادرست است؟
اگرچه واژه دزدی در میان مردم رایج است، اما استفاده از آن در اسناد رسمی، شکایت‌نامه‌ها یا متن لایحه و دادخواست می‌تواند از نظر تخصصی ضعف نگارشی محسوب شود. حقوقدانان و مشاوران حرفه‌ای حقوقی به‌درستی از واژه سرقت استفاده می‌کنند تا مستقیماً به مواد قانونی قابل استناد ارجاع دهند. پس یکی از تفاوت‌های مهم بین سرقت و دزدی، این است که سرقت واژه‌ای حقوقی و استاندارد است، درحالی‌که دزدی واژه‌ای عامیانه و غیردقیق تلقی می‌شود.
تفاوت در مجازات سرقت و نبود مجازات قانونی برای دزدی
با توجه به اینکه دزدی در قانون تعریف مشخصی ندارد، بنابراین هیچ مجازاتی نیز به آن اختصاص داده نشده است. اما در مقابل، سرقت در مواد ۲۶۷ تا ۲۸۹ قانون مجازات اسلامی به‌تفصیل تعریف و مجازات آن تعیین شده است.
به طور مثال مجازات سرقت به شرح زیر است:
- سرقت حدی: قطع دست طبق ماده ۲۷۸
- سرقت تعزیری ساده: حبس از ۳ ماه تا ۲ سال
- سرقت مقرون به آزار: حبس از ۳ تا ۱۰ سال به همراه شلاق
سایر خدمات: وکیل طلاق در کرج
آیا در متون فقهی نیز فقط از واژه سرقت استفاده شده است؟
در منابع فقهی اسلامی که پایه‌گذار بخشی از نظام کیفری ایران است، واژه سرقه یا همان سرقت مورد استفاده قرار گرفته است. فقهای امامیه از قدیم‌الایام در کتب خود از قبیل تحریر الوسیله، جواهر الکلام و لمعه الدمشقیه، تنها از این واژه استفاده کرده‌اند. بنابراین، از منظر فقهی نیز فرق سرقت با دزدی در رسمیت و اعتبار واژه نهفته است. برای اطلاع بیشتر می توانید بهترین وکیل کرج کمک بگیرید.
مثال‌هایی برای درک بهتر فرق سرقت با دزدی در قانون
- اگر فردی کیف دیگری را از ماشینش بردارد و فرار کند، در عرف گفته می‌شود «کیف‌قاپی» یا «دزد بود»، اما در قانون، سرقت تعزیری مقرون به آزار شناخته می‌شود.
- اگر کودکی خوراکی از فروشگاه بردارد، در عرف می‌گویند «دزدی کرده»، ولی در قانون ممکن است به دلیل سن پایین یا عدم وجود نیت مجرمانه، جرم محسوب نشود.
این مثال‌ها نشان می‌دهد که بین عرف و قانون فاصله وجود دارد و برای پیگیری قضایی باید از واژه صحیح حقوقی استفاده شود.
سخن پایانی فرق سرقت با دزدی
اگرچه ممکن است سرقت و دزدی در ظاهر به یک معنی اشاره داشته باشند، اما از نظر حقوقی، فقط یکی از آن‌ها دارای تعریف، ساختار، عناصر قانونی و مجازات مشخص است. استفاده از واژه دزدی در جامعه عمومی رایج است، اما در محیط حقوقی کاملاً غیراستاندارد و غیرقابل استناد است. بنابراین، برای تنظیم شکایت، نوشتن لایحه یا تحلیل حقوقی، باید از اصطلاح سرقت استفاده کرد.
سوالات متداول در مورد فرق سرقت با دزدی
- آیا دزدی در قانون مجازات اسلامی تعریف شده است؟
خیر، واژه دزدی در هیچ ماده‌ای از قانون مجازات اسلامی تعریف نشده و اصطلاح حقوقی نیست.
- اگر در شکایت نامه از واژه دزدی استفاده کنیم، مشکلی پیش می‌آید؟
اگرچه دادگاه متوجه منظور شما خواهد شد، اما بهتر است از واژه سرقت استفاده شود تا امکان استناد به مواد قانونی فراهم باشد.
- آیا می‌توان کسی را به جرم دزدی محکوم کرد؟
خیر، دادگاه فقط می‌تواند بر اساس تعریف قانونی سرقت فرد را محکوم کند. برای مثال، باید ربودن مال غیر به‌صورت پنهانی اثبات شود.
